Josephine Baker; Diva in a White Mans World

Josephine Baker: Een verhaal over de opkomst van een Afro-Amerikaanse ster in het Europa van de jaren 1920, haar strijd tegen raciale ongelijkheid, en haar blijvende invloed op kunst en cultuur.

Meer dan alleen een schaars geklede danseres

Ik heb verschillende Youtube filmpjes bekeken van de optredens van Josephine Baker, en het eerste wat bij me opkwam, is dat als je nu een zwarte vrouw zo het podium opstuurt, de wereld je zou veroordelen. En terecht.

En hoewel ik deze prachtige vrouw in haar exotische kledij een dankbaar onderwerp vind om te tekenen, was zij veel meer dan die schaars geklede nachtclubdanseres die je op de filmpjes ziet.
Josephine was een voorvechter van gelijkheid en speelde een cruciale rol in het Franse verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Een leven vol verzet

Josephine is geboren in 1906 en groeide op in erbarmelijke omstandigheden. Om geld te verdienen moest ze al op zevenjarige leeftijd gaan werken als dienstmeisje en oppas voor jonge baby’s. Die mocht ze ‘vooral niet zoenen’ omdat ze zwart was.

Vanaf haar twaalfde was ze dakloos en leefde ze van het geld dat ze op straat verdiende met dansen. Op haar vijftiende trad ze voor het eerst op in een obscuur revuetheater. Later probeerde Josephine door te breken op Broadway in New York, maar haar huidskleur stond haar succes in de weg.

Baker besloot om, net als vele zwarte Amerikaanse jazzmuzikanten, op tournee te gaan in Europa en belandde uiteindelijk in Parijs, een stad die zij als sprookjesachtig ervoer:

‘Ik mocht in alle restaurants naar binnen, kon water drinken waar ik wilde, en ik hoefde niet meer naar aparte toiletten voor kleurlingen. En u moet weten dat ik daaraan gewend ben geraakt, het beviel me. Ik lieg niet als ik u vertel dat ik uitgenodigd ben in de paleizen van koningen en koninginnen, in de huizen van presidenten. Maar in Amerika kon ik niet eens een hotel in om een kop koffie te drinken. Gek werd ik ervan.’

Afbeelding links: eerste schets van Josephine Baker

Regenboogkinderen (‘Rainbow Tribe’)

Josephine Baker’s privéleven was turbulent. Voor haar 19e was ze al tweemaal getrouwd, en geen van haar vier huwelijken was echt gelukkig. Ze was biseksueel en onderhield ook relaties met vrouwen, maar daar is nooit veel aandacht aan besteed, mogelijk omdat dit niet goed zou zijn voor haar carrière. Toch bleek ze zelf homofobische trekjes te hebben; zo stuurde ze een van haar geadopteerde zoons naar haar derde homoseksuele man, Jo Bouillon, omdat ze bang was dat hij zijn broers zou “besmetten”.

Het Stichten van de ‘Rainbow Tribe’

Josephine kon na een miskraam geen kinderen meer krijgen. Later adopteerde ze 12 kinderen uit alle delen van de wereld en noemde deze haar ‘regenboogkinderen’. Baker wilde de wereld laten zien dat kinderen uit verschillende landen en met verschillende religies konden samenleven als ‘broers en zussen’. Ze toverde haar kasteel om in een soort Disneyland en verkocht tickets aan mensen die wilden zien hoe ‘natuurlijk en gelukkig’ de Rainbow Tribe was.

Eén van die adoptiekinderen, Akio Bouillon, zei in 2015 in een interview met Le Figaro: “Zij ging op een instinctieve, bijna dierlijke manier met ons om. Terwijl wij in de tuin speelden, werden we door de afrastering door wildvreemde mensen bespied. Men kwam van heinde en verre om naar ons te kijken, zoals je in een dierentuin naar apen gaat kijken.”