Getekend Portret van Frida Kahlo. Kunst van Lijden en Liefhebben.
Begin 2000 maakte ik een prachtige rondreis door Mexico waar ik voor het eerst kennis maakte met het werk van kunstenares Frida Kahlo (1907-1954). Ik besloot spontaan om mijn onlangs gestarte onderneming naar deze kunstenares te vernoemen, namelijk ‘Kahlo Websites’.
Wel een beetje spijt van
Google stond toen nog in de kinderschoenen en Kahlo was bij lange na niet zo beroemd als zij nu is. Haar naam was –net als vele andere vrouwelijke kunstenaars– lange tijd amper terug te vinden in de kunstboeken. Had ik destijds maar geweten dat de zoekmachines zo’n grote rol zouden gaan spelen in ons digitale leven! En had ik maar kunnen voorzien dat Frida Kahlo zo populair zou worden hier in het Westen. Dan zou ik zeker voor een andere naam hebben gekozen. Het is namelijk erg lastig om met de zoekterm ‘Kahlo’ bovenaan te komen in de zoekresultaten, gezien het enorme aantal links die je dan vindt met verwijzingen naar websites waar geblogd wordt over Kahlo. Want Kahlo inspireert vandaag de dag hele bevolkingsgroepen.
Haar kunst vertelt een verhaal over identiteit, gender, trauma en liefde.
’Nunca pinté sueños, pinté mi propia realidad’ (Ik schilderde nooit dromen, ik schilderde mijn eigen werkelijkheid)
Doorboord als een stier door een zwaard
Het had niet veel gescheeld of Kahlo had -mogelijk- helemaal niet geschilderd. Ze wilde medicijnen studeren, en kreeg als een van de weinige meisjes in die tijd ook de gelegenheid om een opleiding te volgen. Die droom valt echter in duigen als tijdens een busrit naar school de oude krakkemikkige houten bus in botsing komt met een tram.
Frida:
“Door de botsing werden we naar voren gesmeten en ik werd door een leunig doorboord op een manier waarop een stier door een zwaard wordt doorboord”.
De gevolgen zijn vreselijk. Met een gebroken ruggenwervel, bekken en middenrif moest de jonge Frida maanden in een gipskorset op bed liggen. Het is aan haar wilskracht en levenslust te danken dat zij na verschillende operaties en pijnlijke behandelingen pas zo’n twee jaar later weer deel kan nemen aan het ‘normale’ leven. Maar wat is normaal? Haar hele leven is Kahlo afhankelijk van medische hulp. Vele operaties volgden, ze moest korsetten dragen en belandde uiteindelijk in een rolstoel met een geamputeerd been.
Vele zelfportretten
Op haar ziekbed begint Frida met schilderen. Haar moeder -waarmee zij overigens een moeizame relatie heeft- monteert een spiegel aan een speciale ezel, en om de tijd door te brengen begint ze zichzelf te tekenen en te schilderen. Ze moest toen nog op zoek gaan naar haar geheel eigen schilder- en tekenstijl. In eerste instantie werd deze sterk beïnvloed door de Europese kunstgeschiedenis. Haar vader was fotograaf en zondagsschilder, en dankzij hem wist Kahlo hier veel van af.
Diego ! Kom van die stellage af !! En zeg wat je van mijn werk vindt !
Na haar lange ziekbed zocht Kahlo haar vrienden van school weer op. Die zaten inmiddels op de universiteit en hadden zich bij de communistische partij aangesloten. Zo leerde zij de muurschilder Diego Rivera kennen.
De veel oudere Diego was de beroemdste kunstenaar van Mexico en hij heeft ongetwijfeld meer muren beschilderd dan welke muurschilder ook.
“Ik ben niet alleen maar kunstenaar” vond hij,
‘Maar een man die zijn biologische functie vervult. Zoals een boom bloesem en fruit voortbrengt, zo maak ik schilderijen.”
Over hoe Frida en Diego elkaar precies hebben leren kennen, is veel onduidelijkheid. De officiële(re) versie luidt dat Frida de stoute schoenen aantrok en met verschillende schilderijen met vrouwenportretten onder de arm naar Diego ging die fresco’s stond te schilderen.
“Kom naar beneden” riep Frida. “Ik ben niet gekomen om met je te flirten, alhoewel ik weet dat je een rokkenjager bent! Ik ben gekomen om mijn schilderijen te laten zien. Als ze je interesseren, zeg het dan. Zo niet, zeg het dan ook! Dan kan ik iets anders gaan doen om de kost te verdienen.”
Diego herinnert zich een meisje van een jaar of 18 met buitengewone ogen, lang donker haar en donkere wenkbrauwen die doorliepen tot haar neus en leken op de vleugels van een merel. Ze schreeuwde
“Diego kom alsjeblieft naar beneden, ik moet iets belangrijks met je bespreken.”
Nadat hij de drie portretten had bekeken, was hij onmiddellijk onder de indruk van de ongepolijste en ongebruikelijke uitdrukkingskracht van het werk:
“Het was me direct duidelijk dat dit meisje een rasechte kunstenares was.”
Het vervolg moge bekend zijn
Rivera sloot Kahlo en haar werk in zijn armen en er ontstond een heftige liefdesrelatie. Ze trouwden ondanks de –overigens liefdevolle- waarschuwing van Kahlo’s vader:
“Ze is een duivel. Ik heb je gewaarschuwd.”
Rivera is óók geen engeltje. Frida Kahlo is zijn derde vrouw en tijdens de huwelijksreceptie zuipt hij zich helemaal klem, breekt een vinger van een van de gasten en loopt met zijn pistool te zwaaien.
“Ik schilder omdat ik moet en ik schilder altijd wat er in mijn hoofd en hart omgaat”.
Het huwelijk van Diego en Kahlo was, ondanks hun diepe liefde en gedeelde geloof in de marxistische revolutie, niet gemakkelijk. Diego Rivera was gezien zijn ontrouw, wispelturige karakter, uitpuilende ogen en omvang onbegrijpelijk populair bij vrouwen. Hij heeft altijd maîtresses gehad en ook zijn huwelijk met Frida Kahlo veranderde hier niets aan. Frida reageerde hierop (lijkt het) door ook met andere mannen en vrouwen relaties aan te gaan. In 1939 scheidt het echtpaar omdat Rivera een relatie kreeg met de zus van Kahlo, Cristina. In 1940 trouwen Frida en Diego opnieuw om op dezelfde voet verder te gaan. Wel laten ze een contract opstellen waarin ze vastleggen niet meer met elkaar te slapen.
“Ik heb twee ernstige ongelukken meegemaakt in mijn leven. Eentje met een tram en het andere was Diego.”
Exposities in New York en pinchisimo Parijs
Eind jaren dertig woont het stel weer min of meer samen en wordt Frida’s werk ontdekt door de New Yorkse galeriehouder Julien Levy. Hij organiseerde een tentoonstelling waar 25 werken van Frida te zien waren. De helft van de schilderijen werd verkocht, hetgeen indrukwekkend genoemd mag worden gezien de crisisjaren destijds.
De Franse surrealistische dichter André Breton bezoekt de Rivera’s en is weg van Frida’s werk. Hij biedt aan het in Parijs te exposeren. Maar eenmaal in Frankrijk aangekomen, lijkt Breton zijn enthousiasme te zijn verloren.
“Toen ik arriveerde waren de schilderijen nog in het douanekantoor vanwege die kl. z. van een Breton die niet eens de moeite had genomen ze daar weg te halen.”
Haar eerste ervaring met het pinchisimo (laaghartige) Parijs was dus verre van geweldig. In eerste instantie omdat de tentoonstelling werd uitgesteld en op de tweede plaats omdat Frida ziek werd en in het ziekenhuis werd opgenomen. Zij had een nierinfectie opgelopen.
Dankzij de medewerking van Marcel Duchamp werd de tentoonstelling alsnog gehouden, maar dit bleek helaas geen financieel succes. Alhoewel de enige koper wel het Louvre bleek te zijn. Frida was daarmee de enige Latijns-Amerikaanse schilder van die tijd wiens werk in de collectie werd opgenomen.
Ondertussen was de Franse haute couture helemaal in de ban geraakt van Frida’s verschijning. Frida haalt met haar kleurige outfits en haar handen vol ringen zelfs de cover van Vogue en inspireerde de fameuze modeontwerper Elsa Schiaparelli tot het maken van de jurk La Robe Madame Rivera. Plots wilden de Parijse vrouwen op haar lijken en kleedden ze zich à la Mexicana. Dat was belachelijk in Kahlo’s ogen:
“Ze leken op figuren uit een schietgalerij. Die Fransen allemaal! “Je hebt geen idee wat voor zielige kakkerlakken Breton en bijna de hele surrealistische groep zijn. Kortom, het zijn perfecte klootzakken.”
Ondanks de infectie en haar haat-liefde verhouding met Parijs nam Frida wel deel aan het Parijse uitgaansleven. Er wordt gefluisterd dat zij een vurige affaire had met de exotische nachtclubdanseres Josephine Baker.
De ivoren handjes van Picasso?
Niet alles was slecht in Parijs. Toen Frida doodziek in een Parijs ziekenhuisbed lag, herstellende van haar nierinfectie kreeg zij bezoek van Dora Maar, kunstenares en muze van Pablo Picasso. Dora werd vergezeld door haar amour en die bleek erg gecharmeerd van Frida. Om Frida een beetje op te vrolijken, leert Picasso haar een vrolijk liedje dat zij tot haar dood vaak zong.
Het verhaal achter de oorbellen die Kahlo op deze tekening draagt, was nieuw voor mij. Volgens Google zou Frida de oorbellen van Picasso hebben gekregen. Maar volgens het programma Krabbé zoekt… klopt dat niet. Ze kreeg de ivoren oorbellen in de vorm van handjes van Dora en niet zonder reden. Frida’s exotisch beringde handen sierden de cover van het Parijse Vogue en ook Dora liet zichzelf graag portretteren met haar mooie handen prominent in beeld. Later zou Frida het ‘Zelfportret toegewijd aan Dr. Eloesser‘ maken waarop zij deze oorbellen draagt. Maar dat is weer een ander verhaal.
Geschilderd leed
Persoonlijk ben ik erg gecharmeerd van het spottende ‘kom maar op’ lachje op haar gezicht dat je op deze afbeelding ziet. Heel anders dan de stoïcijnse zelfportretten die we van haar kennen. Aan die zelfportretten is goed te zien dat Frida haar lichamelijke pijn en geestelijk leed verwerkte in haar schilderijen. Uiteindelijk is zij juist beroemd geworden door haar smartelijke zelfportretten van haar leven na het ongeluk, het harnas dat haar overeind moest houden en haar grote liefdesverdriet. Ook kwam Frida’s grote kinderwens helaas niet in vervulling. Verschillende miskramen volgden en ondanks dat dit vaak aan het ongeluk geweten wordt, lijkt dit eerder het gevolg van onvolgroeide eierstokken. Ook haar oudste zusters kregen geen van beiden een kind.
“Ik wil niet in een hokje worden gezet, ook niet door vrouwen. Ik ben gewoon Georgia O’Keeffe”.
Georgia O’Keeffe
Tijdens haar verblijf in New York begin 1930, raakte Frida bevriend met Georgia O’Keeffe, een bijzonder succesvolle excentrieke Amerikaanse kunstschilderes van bijna twee keer haar leeftijd.
De twee kunstenaars ontmoetten elkaar in december 1931, bij de opening van Rivera’s grote solotentoonstelling in het Museum of Modern Art in New York. Volgens een van Rivera’s assistenten schepte de beroemde muralist later op dat zijn vrouw had geflirt met O’Keeffe.
Sindsdien gingen Frida en Geoargia soms op dubbele dates met hun echtgenoten. De artistieke vrouwen leken in veel opzichten op elkaar – beiden waren onverschrokken, flamboyante en zeer krachtige persoonlijkheden die zich op opvallende wijze kleedden en een eigen carrière nastreefden terwijl ze getrouwd waren met oudere, ontrouwe en machtige mannelijke artiesten.
In 1933 kreeg O’Keeffe een zenuwinzinking en werd in het ziekenhuis opgenomen.
“Ik kan niet alles in het Engels schrijven wat ik zou willen zeggen, vooral aan jou“, staat in de brief van twee pagina’s die Kahlo -na veel mislukte pogingen- waardig achtte te verzenden. “Ik heb veel aan je gedacht en zal nooit je prachtige handen en de kleur van je ogen vergeten. Ik mag je heel graag Georgia.”
Het is mogelijk dat de twee elkaar andere keren hebben gezien, maar de laatste keer – toen O’Keeffe in 1951 naar Mexico reisde- was het Kahlo die bedlegerig was, herstellende van recente operaties. Frida moet dolblij zijn geweest om haar oude vriend te zien in haar huis Casa Azul. Misschien bracht O’Keeffe bloemen mee en misschien bood Kahlo haar vriendin wat lokale tequila aan. We zullen het waarschijnlijk nooit weten.
Mexicaanse kleding en de vele gezichten van Frida Kahlo
Al sinds het moment dat Frida een klein meisje was, waren kleren belangrijk voor haar. Er is een periode geweest dat zij zich kleedde als een jongen compleet met stekeltjeshaar.
Een goede vriend herinnert zich: “Zij was een soort efebe, jongensachtig en nadrukkelijk vrouwelijk tegelijkertijd.”
Na haar ongeluk beschilderde zij ook haar korsetten waarmee zij de regie over haar leven weer een beetje terugnam. Alsof ze zelf voor deze ‘kledingstukken’ had gekozen.
Diego zag haar het liefst in kleding van de Indiaanse Tehuana’s waarvan de vrouwen bekend stonden als mooi, sensueel, sterk en intelligent. Juist in deze cultuur hebben vrouwen het voor het zeggen.
Daarnaast vond Diego dat Mexicaanse kleding dóór het volk vóór het volk was gecreëerd.
Frida veranderde haar persoonlijkheid zeker niet om louter en alleen aan de politieke schoonheidsidealen van Diego te voldoen. Op een oude jeugdfoto is haar moeder te zien, gehuld in kleding van Tehuantepec. Dus de traditie gaat veel verder terug in de tijd.
Daarnaast wilde Frida haar ‘gebroken’ lichaam verbergen onder prachtige gewaden. Een tekening van haar hand met de titel ‘Schijn bedriegt’ laat een Frida zien gekleed in een Tehuana-kostuum met daaronder haar korset en zwaar gehavende lichaam.
Gelaatstrekken van Frida Kahlo: Een Portret met Twee Gezichten
Het portret dat ik van Frida Kahlo heb getekend “Rokende Frida en Blauwe Huis” heeft verschillende transformaties ondergaan, omdat ik vond dat de gelijkenis niet voldoende treffend was. Ter inspiratie keek ik naar de wereldberoemde portretfoto’s van Frida, vastgelegd door haar Amerikaanse minnaar, ‘Nickolas Muray‘ (1939). Ondanks Muray’s bewondering voor Frida – hij wilde zelfs met haar trouwen – heeft hij haar vastgelegd volgens het schoonheidsideaal van die tijd in de Verenigde Staten.
Dit staat in schril contrast met Frida’s zelfportretten, waarin ze trots haar snorretje, wenkbrauwen en haar Mexicaanse en Indiaanse roots toonde. Haar moeder was van Indiaanse afkomst.
Daarom heb ik in mijn tekening deze ’twee gezichten’ van Frida proberen vast te leggen. Aan de linkerkant zie je hoe ze zichzelf vaak portretteerde, terwijl aan de rechterkant haar beeltenis gebaseerd is op een foto van Muray. Ze lijken toch wel heel verschillend, nietwaar?
Huwelijkslustige fotograaf Nickolas Muray
Muray begon een relatie met Frida Kahlo kort nadat hij was gescheiden van zijn tweede vrouw, terwijl Frida al in het huwelijksbootje was gestapt met Diego Rivera. De liefdesrelatie tussen Frida en Muray zou tien jaar standhouden, zelfs nadat de fotograaf voor de derde keer was getrouwd. In 1941 scheidde Frida van Rivera, en Muray vroeg haar toen ten huwelijk. De kunstenares weigerde, waarna Muray voorgoed uit haar leven verdween.
Frida Kahlo With Parrot and Fruit
Nu we het toch over Nickolas Muray hebben, onderaan deze tekst vind je een getekend portret van Frida Kahlo dat is geïnspireerd door één van zijn foto’s. Maar ook Frida’s schilderijen: “Tree of hope, stand fast!”, “Still Life with Parrot and Fruit”, en (in mindere mate) “The Bride Frightened at Seeing Life Opened” hebben een rol gespeeld bij de totstandkoming van dit werk. Deze drie schilderijen heeft zij in de laatste jaren van haar leven gemaakt.
Filmpje Getekend Portret Frida
Stilleven met Watermeloen
De lucht op de achtergrond van het portret is geïnspireerd door “Tree of hope, stand fast!” (1949), geschilderd door Frida tijdens een periode van bedlegerigheid na een ruggengraatoperatie. Hoewel het niet direct te vinden is, vermoed ik dat de overgang van een helderblauwe lucht naar een donkere, ietwat onheilspellende nacht haar wisselende emoties uit die tijd weerspiegelt.
Frida Kahlo staat minder bekend om haar stillevens, maar in haar latere jaren creëerde ze diverse werken met fruit, waaronder de watermeloenen die je in dit portret ziet. De kleuren van de watermeloen – rood, wit en groen – symboliseren de Mexicaanse vlag en worden vaak geassocieerd met de Dia de los Muertos (Dag van de Doden), waarop de overledenen worden afgebeeld terwijl ze watermeloenen eten.
De oorbellen in het portret bevatten portretjes van Frida’s zus Cristina Kahlo en Diego Rivera. Cristina was Frida’s nauwste zus en stond haar zowel fysiek als emotioneel bij tijdens moeilijke tijden. Hun relatie kende echter ook moeilijke momenten, vooral toen Diego Rivera een affaire met Cristina begon. Dit veroorzaakte veel pijn en jaloezie bij Frida, wat leidde tot conflicten binnen de familie Kahlo. Uiteindelijk werden de relaties hersteld, en Frida werd zelfs een liefhebbende tante voor Cristina’s kinderen.
Vaarwel Frida
“Ik hoop dat het heengaan vol vreugde is en ik hoop nooit meer terug te keren”.
Vanaf de jaren 40 gaat het steeds slechter met Kahlo. Er wordt een deel van haar been afgezet en ze wordt nogmaals geopereerd aan haar rug. Een depressie volgt en op 47-jarige leeftijd is zij overleden. Officieel aan een longembolie maar zelfdoding wordt niet uitgesloten.
Frida besloot te worden begraven in een zwart-wit kostuum uit Yalalag, met bloemen en linten in haar haar, oorbellen, kostbare kettingen en een ring aan elke vinger. Alleen niet in haar trouwjurk. Die had haar geen geluk gebracht.
Nog wat achtergrondinformatie:
Van Mexicaanse revolutie naar Muralisme
Lange tijd plukte slechts vijf procent van de bevolking de vruchten van Mexico’s toenemende welvaart. Dit waren veelal grootgrondbezitters en rijke zakenlieden. Rond 1910 moest er echter plotseling bezuinigd worden, en zoals dat helaas vaak gaat, waren het de lagere klassen die moesten inleveren. De armoede nam toe en stakingen waren aan de orde van de dag.
De Mexicaanse Revolutie begon toen Frida Kahlo 3 jaar was en het duurde zeker tien jaar voor er een eind kwam aan het gekronkel om de macht. Ik heb nog geprobeerd om een korte samenvatting te maken van die bloederige jaren, maar dat is vrijwel onmogelijk. Er zijn teveel hoofdrolspelers. Laten we het erop houden dat het voornamelijk de boeren waren die zich wilden bevrijden van de macht van grootgrondbezitters. Voor Kahlo’s vader Guillermo die fotograaf was, leverde de revolutie alleen maar tegenslag op. De voormalige regering had flink wat geld in het laatje gebracht, en de burgeroorlog zorgde voor armoede. De foto-opdrachten werden steeds minder en dit zorgde ook voor spanningen tussen haar ouders.
Na al die roerige jaren bracht filosoof en revolutionair José Vasconcelos wat licht in de duisternis. Hij werd in 1920 benoemd tot minister van onderwijs en deed een beroep op Mexicaanse kunstenaars om de oude culturele traditie te laten herleven. Daarbij vond hij dat kunstenaars in alle vrijheid moesten kunnen werken zonder beïnvloeding van de regering.
Kahlo’s grote liefde Diego Rivera was één van de uitverkorenen.
Rivera richtte samen met andere artiesten het Syndicaat op, een groep die individuele kunst afwees en onder meer vond dat kunst bij voorkeur op de muren van openbare gebouwen getoond moest worden. Alleen zo zou deze ter beschikking komen van het gehele volk. De indrukwekkende muurschilderingen moesten bijdragen aan het verenigen van het door de revolutie verscheurde land. Het ‘Muralisme’ was geboren.
Ook al werd Diego gesponsord door de Mexicaanse regering, hij kwam altijd in opstand tegen enige vorm van autoriteit. Zijn (creatieve én politieke) werk verwierp het kapitalisme en verheerlijkte de inheemse culturen van Mexico, waaronder die van de Azteken.
Meer weten?
Dit Nederlandstalige artikel vond ik persoonlijk erg boeiend.
Lees ook deze biografie van Frida Kahlo, van Hayden Herrera
Blauwe huis (zie tekening bovenaan)
In 1940 overlijdt –tot haar grote verdriet- Frida’s vader en de Rivera’s verhuizen naar de voormalige ouderlijke woning ofwel ‘La casa azul/ het blauwe huis’ (vanwege de kobaltblauwe muren). Momenteel dient het huis als museum in Coyoacán (Mexico-Stad). Het blauwe huis is ook virtueel te bezoeken via deze link!
Iets voor aan jouw muur?
Kunst Op Maat Shop:
Portret van Frida Kahlo's ivoren Handjes
Over Karen Nijst
Als webontwikkelaar & copywriter (Kahlo Websites Hapert) zit ik veel achter de computer. Maar tijdens de vrije uurtjes teken en schrijf ik ook heel graag. De laatste jaren werk ik steeds vaker op de IPAD Pro.
Mijn creatieve reis begint begint vaak door gewoon mijn fantasie te gebruiken, maar soms vindt het ook zijn oorsprong in foto's die ik met mijn iPhone heb genomen. Het is nooit de bedoeling om deze simpelweg te kopiëren, maar eerder om een geheel eigen creatie te maken, al zoekend naar het juiste kleurenpalet en een harmonieuze compositie. Ik combineer graag verschillende elementen tot een nieuw geheel.
Inmiddels vind je me ook op Getekend Maastricht en zijn verschillende werken te bestellen op karennijst.werkaandemuur.nl/nl. Eind 2022 heb ik de webwinkel kunstopmaatshop.nl gelanceerd waar je ook werk van anderen kunt vinden. En misschien zie ik je ook op Instagram?
0 reacties