Sinterklaas: bisschop uit Turkije of heidense Wodan?

Wodan (Odin)

Het begon allemaal met letterkundige Eelco Verwijs die in 1863 vond dat het hier om een volksoverlevering ging, ontstaan in de Germaanse oudheid (6^e eeuw voor Chr.). De Germaanse mensen hadden destijds weinig kennis van de vaak verwoestende kracht van de natuur. Zij zagen de natuurelementen als goddelijke wezens en de wind werd ‘Wodan’ god van de dood, maar ook van kennis, wijsheid en poëzie.

Voor de Germanen was Wodan een persoon van grote waardigheid. Hij had een lange baard, was gehuld in een wijde wapperende mantel en in zijn hand hield hij een speer met slangenkop. Wodan doorkliefde de lucht op zijn achtbenige paard ‘Sleipner’ vergezeld door 2 zwarte raven. De associatie met Sinterklaas is dan al gauw gelegd.

Wodan ofwel Odin op zijn achtbenige paard Sleipnir, vergezeld door twee demonen ‘Hugin’ (gedachte) en ‘Munin’ (geheugen). Zij worden vaak afgebeeld als zwarte raven die de wereld verkennen en ’s avonds terugkeren om Wodan in te fluisteren wat er overal is gebeurd. Op de achtergrond; de Levensboom. Onderaan de wolven Geri (gulzigheid) en Freki (vraatzucht).

Liever Nicolaas van Myra (Turkije)

De publicaties van Eelco Verwijs waren een trap tegen het zere been van de katholieke kerk, die de voorkeur gaven aan de heilige Nicolaas van Myra die in de 3^e eeuw na Christus leefde en een tegenpool was van Wodan. Om te beginnen weigerde de vrome pasgeboren Nicolaas de borst van zijn moeder op de vastendagen en als jonge wees gaf hij al zijn bezittingen aan de armen. In de vijftig jaar dat hij bisschop was, werden tientallen goede daden en wonderen op zijn naam bijgeschreven. Sint Nicolaas werd pas een volksheilige nadat Italiaanse kooplieden zijn stoffelijke resten vanuit het Myra overbrachten naar Bari in Zuid-Italië.

Maar Eelco vond dat zijn tijdgenoten Sint-Nicolaas misbruikten om kinderen bang te maken met gruwelijke verhalen over geraas, gestommel, de roe en de zak van zwarte Piet. Dit soort verhalen kon hij niet rijmen met de vrome Nicolaas, maar wél met de wrede Wodan.

De raaf versus zwarte Piet ?

Wodan werd vergezeld door twee demonen ‘Hugin’ (gedachte) en ‘Munin’ (geheugen).  Zij worden vaak afgebeeld als twee zwarte raven die de wereld verkennen en ’s avonds terugkeren om Wodan in te fluisteren wat er overal is gebeurd. Ook hier kun je een parallel trekken met zwarte Piet die sinterklaas vertelt wie de koek moet krijgen en wie de gard.

Overigens vind ik dit geen reden dat zwarte Piet zwart moet blijven. In de loop der jaren werd Sints trouwe kameraad steeds meer een stompzinnige karikatuur die rare fratsen uithaalde. Piet werd het lollige en wel erg domme knechtje van een witte wijze Sint.  In schoolklassen werd hij uitgejoeld omdat hij vond dat 1 + 1 drie moest zijn. En wat te denken van ‘Ook al ben ik zwart als roet, toch ben ik goed’ uit het lied Daar wordt aan de deur geklopt?
Mede hierdoor werden mensen met een donkere huidskleur ook anders bejegend door verschillende mensen om hen heen. In de afgelopen eeuw zijn er heel wat meldingen gedaan van pesterijen.
https://historiek.net/

Geen Verkeerde Bedoelingen
Ik ben ervan overtuigd dat de meeste mensen absoluut geen verkeerde bedoelingen hebben, en het echt jammer vinden dat de nostalgische zwarte piet die ze nog kenden uit hun jeugd, verdwenen is. Toch vind ik het persoonlijk niet zo erg dat de Roetveeg- of Regenboogpiet zijn entree heeft gemaakt, en ik heb ook niet de indruk dat de kinderen daar heel veel moeite mee hebben. Wat mij betreft tekent een Regenboogpiet ook wel lekker weg (zie tekening onderaan).

Zie ginds komt de stoomboot uit Spanje weer aan

En Andere Ietwat Omstreden Liedjes.

Volgens de katholieken kwam Sinterklaas uit Turkije en niet uit Spanje. Het liedje ‘Zie ginds komt de stoomboot uit Spanje weer aan’ lijkt dat te weerspreken.
Algemeen wordt aangenomen dat onderwijzer, dichter, humorist en schrijver van dit liedje; Jan Schenkman, de eerste was die rond 1850 Sinterklaas uit Spanje liet komen. Volgens hem was Sinterklaas immers de “Bisschop van Spanje”.
Een verklaring hiervoor kan zijn dat Bari -waar de stoffelijke resten van Nicolaas uit Myra worden bewaard-  lange tijd onder Spaans bewind viel.
https://nl.wikipedia.org

Het anonieme Sinterklaas Kapoentje (Gooi wat in mijn schoentje) stamt uit diezelfde periode en doet vermoeden dat sommige protestanten moeite hadden met de bisschop. Een kapoen is namelijk een gecastreerde haan.
Ook over de waarheidsgetrouwheid van het liedje Sinterklaas is jarig (1925) kun je discussiëren De goedheiligman was op die dag helemaal niet jarig, hij zou dan juist gestorven zijn.
Maar dat levert niet zo’n vrolijk liedje op, denk ik.

Hoe is Pakjesavond ontstaan?

Heerlijk avondje is gekomen

Het kinderfeest zoals we het nu kennen, zou omstreeks 1400 zijn ontstaan, toen een onzichtbare heilige ’s nachts kleine kinderen bezocht om hen geschenken te brengen, vaak in de vorm van munten of andere kleine cadeautjes.

Schoentje Zetten voor de Rijken
Op 5 december 1427 mochten minderbedeelden voor het eerst hun schoen zetten in de Utrechtse Sint-Nicolaaskerk, waarna rijke stadsgenoten ervoor zorgden dat ze gevuld werden met geld. In de zestiende eeuw verplaatste dit ritueel zich van kerken naar de huiselijke sfeer. Kinderen zetten hun schoen -of klomp- thuis voor de kachel of haard om daar de volgende ochtend zoetigheid, noten of speculaas in te vinden.

Kansspelen en Sinterklaaslopen
In de negentiende en eerste decennia van de twintigste eeuw vierde een groot deel van de mannelijke bevolking het sinterklaasfeest vooral buitenshuis. Ze bezochten dan de plaatselijke cafés, herbergen, tapperijen en bakkerijen waar loterijen en kansspelen werden georganiseerd. Bij de jongeren was het zogenaamde “Sinterklaaslopen” populair, een soort straattheater waarbij verklede jongeren in de rol van Sinterklaas en zijn knechten cadeautjes uitdeelden, vaak gepaard met de nodige humor.

Eerste Openbare Optreden

Pakjes en ge-upcyclede Surprises. Detail uit ‘De Sint Is Weer Thuis’

Sint-Nicolaas zelf bleef tot halverwege de negentiende eeuw vrijwel onzichtbaar en zwarte piet kwam in de verhalen niet eens voor. Pas rond 1850 trad de bisschop voor het eerst in de schijnwerpers, als onderdeel van de feestelijke tradities. Later werd hij vergezeld door zwarte piet, die de rol van de bestraffer op zich nam, uitgerust met een roe die pas in de jaren tachtig grotendeels zou verdwijnen.

Van Boeman naar Brenger
Na de Tweede Wereldoorlog nam de welvaart in Nederland toe en werd ook pakjesavond grootser gevierd. Sint en Piet verschenen eerst alleen op scholen en later ook op bedrijfsavondjes en in 1952 zelfs op televisie. Sinterklaas transformeerde van een magische brenger cq. boeman tot een opa-achtige kindervriend. Tegenwoordig ademt het sinterklaasfeest huiselijkheid en gezelligheid uit. Pakjesavond is niet langer een grootschalig publiek evenement, maar een intieme aangelegenheid die zich vaak afspeelt binnen de muren van het eigen huis.

Bron: https://jefdejager.nl/sint.php
https://isgeschiedenis.nl/

Wordt de Sint Steeds Groener?

Groen staat de Sint wel, vind ik. Ook de fleurige Regenboog Piet mag er zijn. Tekening gemaakt in november 2023.

Sinterklaas is inmiddels een groot familiefeest geworden, in plaats van alleen een feestje voor de allerkleinsten. Zelfs kinderloze stelletjes vieren pakjesavond met grappige gedichten en een overvloed aan surprises. Nederlanders kopen voor miljoenen sinterklaascadeaus die vaak ook weer direct worden verkocht op platforms als marktplaats.

Een Betere Wereld Met Minder Cadeaus
In de afgelopen jaren zijn steeds meer mensen gaan beseffen dat er een hoog prijskaartje aan deze massaconsumptie hangt. Zelfs als je al die cadeautjes tegen een spotprijsje op de kop tikt. Veel cadeaus worden vaak verpakt in plastic, karton en ander verpakkingsmaterialen, en dat zorgt voor te veel afval. Bovendien kan het maken en vervoeren van al die cadeautjes ervoor zorgen dat er meer schadelijke stoffen in de lucht komen.

Hoogste tijd dus voor een groene make-over van onze geliefde kindervriend ?

Want Dankzij Een Groene en Duurzame Sint worden we aangemoedigd om meer oog te hebben voor het milieu. In plaats van alsmaar nieuwe producten te kopen, ontstaan er lokale initiatieven waar mensen hun Sinterklaascadeaus kunnen ruilen en worden tweedehands cadeautjes opnieuw ontdekt.

Geüpcyclede Surprises (Detail uit ‘De Sint Is Weer Thuis’)

Duurzaam Sinterklaas vieren, hoe doe je dat?

Ge-upcyclede Surprises
Surprises krijgen steeds vaker een duurzaam tintje. Creatievelingen toveren afgedankte materialen om tot grappige creaties, waarmee ze niet alleen het afval verminderen maar ook de vindingrijkheid stimuleren.  Zoals het maken van een sinterklaasfiguurtje met lege toiletrolletjes, knopen, stukjes touw en ander restafval bijvoorbeeld.

Lekkernijen Dichtbij Huis
Wie zoet is krijgt lekkers, maar dat hoeft niet per se uit Spanje te komen. Door lokale winkels te bezoeken, maken we niet alleen onszelf blij, maar verminderen we ook de uitstoot die ontstaat wanneer lekkernijen de halve wereld over moeten reizen.

Eerlijke Prijzen en Kinderarbeid Voorkomen
En laten we ook de mensen die deze lekkernijen produceren niet vergeten. Door eerlijke prijzen te betalen voor producten, zoals chocoladeletters en pepernoten, helpen we boeren in arme landen een beter leven te leiden en kan kinderarbeid voorkomen worden. Sinterklaas blijft nu eenmaal een kinderfeest!

Nederlanders kopen voor miljoenen sinterklaascadeaus die vaak ook weer direct worden verkocht op platforms als marktplaats.

Handige Tips en Leuke Linkjes
Op zoek naar leuke ideeën voor het maken van surprises of een gedicht?
Kijk dan eens op Schooltv.nl.

Wil je graag weten waar je leuke tweedehandscadeaus kunt vinden?
Dan zijn er diverse online marktplaatsen waar je kans van slagen hebt, zoals:

• Swip Swap: zij bieden een app waarmee je speelgoed in jouw buurt kunt vinden, dat je kunt ruilen met speelgoed waar jouw kind niet meer mee speelt.
• BrickLink: dé marktplaats voor Lego-producten.
• Facebook Marketplace

Op deze site vind je nog meer handige tips:
https://www.vanafhier.nl/

Fijn sinterklaasfeest toegewenst!
Karen Nijst