Josephine Baker; Diva in a White Mans World

Ik heb verschillende Youtube filmpjes bekeken van de optredens van Josephine Baker en het eerste wat ik dacht is dat als je nu een zwarte vrouw zo het podium opstuurt, de wereld je vierendeelt. En terecht.

Ondanks dat ik deze prachtige vrouw in haar exotische kledij een dankbaar onderwerp vind om te tekenen, was zij veel meer dan die schaars geklede nachtclubdanseres.

Een leven vol verzet

Josephine is geboren in 1906 en groeide op in erbarmelijke omstandigheden. Om geld te verdienen moest ze al op zevenjarige leeftijd gaan werken als dienstmeisje en oppas voor jonge baby’s. Die mag ze ‘vooral niet zoenen’ omdat ze zwart is.

Vanaf haar twaalfde is ze dakloos en leefde ze van het geld dat zij op straat verdiende met dansen. Op haar vijftiende treedt ze voor het eerst op in een obscuur revuetheater. Later probeert Josephine door te breken op Broadway in New York. Maar haar huidskleur speelt haar parten en staat succes in de weg.

Baker besluit om net als de vele zwarte Amerikaanse jazzmuzikanten op tournee te gaan in Europa en belandt uiteindelijk in Parijs dat zij een sprookjesachtige plek vindt:
‘Ik mocht in alle restaurants naar binnen, kon water drinken waar ik wilde, en ik hoefde niet meer naar aparte toiletten voor kleurlingen. En u moet weten dat ik daaraan gewend ben geraakt, het beviel me. Ik lieg niet als ik u vertel dat ik uitgenodigd ben in de paleizen van koningen en koninginnen, in de huizen van presidenten. Maar in Amerika kon ik niet eens een hotel in om een kop koffie te drinken. Gek werd ik ervan.’

Dans Burlesque

In  Parijs treedt zij op in “la revue negre”, gevolgd door optredens in de beroemde Folies Bergere waar zij opvalt vanwege haar gewaagde verschijning. Haar meest bekende en inmiddels legendarische ‘kostuum’, is een G-string versierd met bananen en verder had het niet veel om het lijf. Baker, die bekend staat als “The Black Venus” werd al snel de favoriet van kunstenaars en intellectuelen zoals schilder Pablo Picasso en er wordt gefluisterd dat zij ook een affaire had met Frida Kahlo. Baker werd een van de bekendste entertainers in Frankrijk en heel Europa. Met haar exotische, sensuele act groeit Josephine uit tot hét symbool van de ‘wilde jaren twintig’.

Frida Kahlo en Josephine Baker

Geruchten over een affaire tussen de Parijse nachtclubsensatie Josephine Baker en Frida Kahlo bestaan ​​al jaren. Zowel Kahlo als Baker hadden mannelijke en vrouwelijke minnaars tijdens hun leven, dus is dit zeker mogelijk. De twee ontmoetten elkaar in 1939 in een Parijse nachtclub en werden mogelijk geliefden. Baker was niet echt openhartig over haar relaties met vrouwen omdat dat beter was voor haar carrière.

Later probeert ze ook in de VS voet aan de grond te krijgen met een optreden in de “Ziegfield Follies”. Maar ze wordt beschimpt en geconfronteerd met vijandigheid. De teleurgestelde Josephine heeft het helemaal gehad met de discriminatie in haar vaderland en vertrekt voorgoed. Zij trouwde met een Fransman en verkreeg de Franse nationaliteit.

Wapenfeiten

Tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikt Josephine haar Europese faam om haar steentje bij te dragen aan het Franse verzet, door berichten te smokkelen die verborgen waren in bladmuziek en ondergoed.  Joséphine bezoekt zoveel mogelijk officiële cocktailfeestjes om informatie in te winnen over de vijandige troepen. Na de oorlog beloonde de Franse regering haar met het Croix de Guerre en het Legioen van Eer.

Ook blijft zij zich haar leven lang onvermoeibaar inzetten voor de rechten van de Afro-Amerikanen. Dit deed zij door bijvoorbeeld zelf niet op te treden in zalen waar apartheid gehandhaafd werd. Toen zij in 1951 bij de deur van een club in New York geweigerd werd besloot een boze Grace Kelly, die wel binnen mocht, het pand definitief te verlaten met al haar vrienden. Dat was het begin van een vriendschap die zou duren tot Baker’s dood.

Regenboog kinderen (‘Rainbow Tribe’ )

Haar privéleven was turbulent. Voor haar 19e was zij al tweemaal getrouwd en geen van haar vier huwelijken was echt gelukkig.
Zij was biseksueel en onderhield ook relaties met vrouwen, maar daar is nooit veel aandacht aan besteed, mogelijk omdat dit niet goed zou zijn voor haar carrière. Toch bleek ze zelf homofobische trekjes te hebben; zo stuurde zij een van haar -geadopteerde- zoons naar haar derde homoseksuele man ‘Jo Bouillon’  omdat ze bang was dat hij zijn broers zou “besmetten”.

Josephine kon na een miskraam geen kinderen meer krijgen.
Later adopteerde zij 12 kinderen uit alle delen van de wereld en noemt deze haar ‘regenboogkinderen’. Baker wil de wereld laten zien dat kinderen uit verschillende landen en met verschillende religies kunnen samenleven als ‘broers en zussen’. Ze tovert het kasteel om in een soort Disneyland en verkocht tickets aan mensen die wilden zien hoe ‘natuurlijk en gelukkig’ de Rainbow Tribe wel was.

Josephine Baker, eerste opzet

Eén van die adoptiekinderen, Akio Bouillon, zegt in 2015 in een interview met Le Figaro: “Zij ging op een instinctieve, bijna dierlijke manier met ons om. Terwijl wij in de tuin speelden, werden we door de afrastering door wildvreemde mensen bespied. Men kwam van heinde en verre om naar ons te kijken, zoals je in een dierentuin naar apen gaat kijken.”

Josephine schreef reportages over hen, beschreef hun karakters in detail en maakte plannen voor hun toekomst. Akio zou diplomaat worden, een ander hotelier of dokter. Maar geen van hen zou kunstenaar worden. Na hun opleiding en training zouden de kinderen terugkeren naar de landen waar ze vandaan kwamen en zich daar nuttig maken.
Geen van de kinderen hield zich aan het plan en ze kwamen in opstand toen ze de puberteit bereikten.

De situatie op het kasteel liep uit de hand. Alle werknemers, privéleraren, apen en andere dieren, aten Bakers fortuin op en dit leidt in de jaren vijftig tot een faillissement. In 1969 werd Josephine uit haar kasteel gezet, dat op een veiling werd verkocht om alle schulden te betalen. Kelly, die inmiddels prinses Grace van Monaco was geworden, gaf haar een appartement in Roquebrune. De kinderen gingen naar kostscholen of gingen bij hun adoptievader Jo Bouillon wonen waarvan Josephine inmiddels gescheiden was.

Laatste optreden

In 1973 kreeg Baker een relatie met de Amerikaan Robert Brady en begon aan een succesvolle comeback op het podium. In april trad ze op in het Bobino Theater in Parijs maar diezelfde avond krijgt zij een hersenbloeding.  Josephine werd in bed gevonden, omringd met kranten waarin ze lovende recensies had gelezen over haar gouden jubileumshow Joséphine à Bobino. Twee dagen later, op 12 april 1975, stierf ze op 68-jarige leeftijd in Parijs.

Op de dag van haar begrafenis stonden meer dan 20.000 mensen langs de straten van Parijs om getuige te zijn van de processie. Josephine werd begraven met militaire eer en vond een laatste rustplaats op het Cimitière de Monaco.

Meer over Frida Kahlo!

Iets voor aan jouw muur?

Kunst Op Maat Shop:

Portret van Josephine Baker, Dans Brulesque

Portret van Josephine Baker, Dans Brulesque

Vanaf: € 48.50
Meer info